I. REAKCJE ZAWIERAJĄCE GOTOWĄ PROPOZYCJĘ ROZWIĄZANIA
PROBLEMU

1. Nakazywanie, polecanie, komenderowanie – mówić dziecku, co powinno robić; dawać mu
   dyspozycje lub rozkazy:
   “Przestań się użalać”.
   “Weź się w garść”.
   Dziecko myśli: moje uczucia i potrzeby są nieważne; muszę zrobić to, co chce: rodzic; nie
   można zaufać moim umiejętnościom.
   Dziecko czuje: złość, oburzenie. lęk przed rodzicielską silą, wrogość, agresję, bunt.
2. Ostrzeganie, upominanie, groźba – mówić, jakie będą następstwa, kiedy coś zrobi, lub
   czegoś nie zrobi:
   “Jeszcze jedna taka uwaga i nie obejrzysz bajki”.
   “Przestań płakać, albo naprawdę będziesz miał do tego powód”.
   Dziecko myśli: nikt mnie nie rozumie, jestem sam, jestem niedobry
   Dziecko czuje: lęk, smutek, wrogość, chęć odwetu, bunt
3. Perswadowanie, moralizowanie, wygłaszanie kazań – mówić o tym, co musi lub powinno
   być zrobione:
   “Musisz zawsze okazywać szacunek dorosłym”.
   “Nie powinieneś tak się zachowywać”.
   Dziecko myśli: oni zawsze wiedzą lepiej, jestem głupi, “o rany! ale zrzędzi”
   Dziecko czuje: poczucie winy, bunt, poczucie małej wartości, znudzenie, niechęć
4. Doradzanie, sugerowanie, proponowanie rozwiązań – dostarczanie gotowych rozwiązań
   problemów lub sytuacji:
   “Musisz lepiej zorganizować swój dzień. Wówczas uda ci się wszystko wykonać”.
   “Skoro Agnieszka nie chce się z tobą bawić, to baw się z Beatką”.
   Dziecko myśli: nie rozumie mnie; sama już nie wiem, co robić
   Dziecko czuje: osamotnienie, bezradność, zawód, niewiarę we własne możliwości,
   niepewność
5. Pouczanie, robienie wykładu, dostarczanie logicznych argumentów:
   “No cóż, takie jest życie. Sprawy nie zawsze układają się tak, jak chcemy. Musisz się nauczyć
   przyjmować życie takie, jakim jest. Na tym świecie nic nie jest doskonałe”.
   Dziecko myśli: ale truje, to ja mam rację i udowodnię mu to
   Dziecko czuje: znużenie, niechęć, złość
   
   II. REAKCJE ZAWIERAJĄCE OSĄD, OCENĘ LUB POTĘPIENIE
   
6. Osądzanie, krytykowanie, dezaprobata, potępienie:
   “Jesteś po prostu leniwy”.
   “Lubisz wszystko odkładać na ostatnią chwilę”.

Dziecko myśli: ty też nie jesteś taki święty; nieraz robisz tak samo, jak ja; następnym razem
nic ci nie powiem
Dziecko czuje: poczucie niższej wartości, upokorzenie

7. Zawstydzanie, obrzucanie wyzwiskami, ośmieszanie, wyśmiewanie:
   “Ty chyba zupełnie zgłupiałeś”.
   “W tym wieku brud za paznokciami – nie spodziewałam się tego po tobie”.
   Dziecko myśli: nic nie jestem wart, nikt mnie nie kocha, to ty jesteś głupi
   Dziecko czuje: poczucie odrzucenia, rozczarowanie, bunt, złość
8. Analizowanie, interpretowanie, diagnozowanie:
   “Starasz się wykręcić od sprzątania”.
   “Ty jesteś po prostu zazdrosna o Anię”.
   Dziecko myśli: niczego przed nią nie ukryję, przejrzała mnie //nie ma racji, to nieprawda, ja
   tak nie chciałem
   Dziecko czuje: lęk, zagrożenie, poczucie obnażenia // bunt, złość
   
   III. PRÓBY POPRAWIENIA NASTROJU DZIECKA PRZEZ ODSUNIĘCIE
   PROBLEMU LUB ZAPRZECZENIE, ŻE ON KIEDYKOLWIEK ISTNIAŁ
   
9. Chwalenie, aprobowanie, wydawanie ocen pozytywnych:
   “Jesteś naprawdę zdolnym młodym człowiekiem, że jakoś dasz sobie z tym radę”
   “Jak ty pięknie rysujesz”.
   Dziecko myśli: to nieprawda; dalej nie wiem, co mam zrobić
   Dziecko czuje: niepewność, dezorientację, chęć zaprzeczenia
10. Uspokajanie, okazywanie współczucia, pocieszanie, podnoszenie na duchu:
    “Nie martw się, nic takiego się nie stało”.
    “Nie jesteś jedynym, każdy to przeżywa”.
    Dziecko myśli: nikt mnie nie rozumie; gdybyś wiedziała, jak ja się boję, to byś tak nie mówiła
    Dziecko czuje: zawód, niepewność, nieufność, osamotnienie
    
    IV. NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANA KATEGORIA, ZWYKLE PO TO, ŻEBY LEPIEJ
    POZNAĆ FAKTY I ZAPROPONOWAĆ WŁASNE WYJŚCIE, A NIE POMÓC W
    SAMODZIELNYM ROZWIĄZANIU PROBLEMU PRZEZ DZIECKO
    
11. Wypytywanie, indagowanie, krzyżowy ogień pytań:
    “Gdzie idziesz? U kogo jest ta prywatka – czyja znam jego rodziców? Kim oni są? A czy cni
    będą w domu: O której wrócisz? Czy mam po ciebie przyjść, czy ktoś cię odprowadzi?”
    Dziecko myśli: o co jej chodzi: nie ufa mi; znowu przesłuchanie: następnym razem w ogóle
    jej nic nie powiem
    Dziecko czuje: zagrożenie, zniecierpliwienie, niechęć, bunt, zdenerwowanie
    
    V. UCIEKANIE OD CUDZYCH PROBLEMÓW, ZBYWANIE
    
12. Odwracanie uwagi, sarkazm, zabawianie, dowcipkowanie:
    “Nie myśl już o tym, porozmawiajmy o czymś przyjemnym”.

“Wydaje mi się, że ktoś wstał dziś lewą nogą”
Dziecko myśli: w ogóle ich nie obchodzę, ignorują mnie; nie da się z nimi pogadać – lepiej
pójdę z tym do Wojtka
Dziecko czuje: poczucie odrzucenia, zranienia; niezrozumienie, rozczarowanie